Panowie Ministrowie,
Państwo Parlamentarzyści,
Koleżanki i Koledzy Samorządowcy,
Szanowni Państwo,
w każdą rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego oddajemy hołd naszych przodkom i
przypominamy wydarzenia, które zadecydowały o kształcie II Rzeczypospolitej, a Wielkopolanom
przyniosły upragnioną wolność.
Pamięć o Wielkopolskiej Insurekcji jest naszym obowiązkiem, ale i źródłem dumy – dumy z ludzi, którzy
mieli odwagę wziąć los w swoje ręce, podjąć nierówną walkę o niepodległość.
I zwyciężyć!
Powstanie Wielkopolskie to jednak nie tylko kilkutygodniowa, zwycięska walka zbrojna z
przeważającymi siłami wroga.
To przede wszystkim wielki triumf solidarności społecznej, znakomitej organizacji Wielkopolan i
patriotyzmu, którego nie złamało ponad 120 lat niewoli.
Powstanie Wielkopolskie to zbrojny finał wojny, która przez dziesięciolecia toczyła się nie na frontach
lecz w polskich domach, pod pruskim zaborem, a jej efektem było stworzenie z Wielkopolan
nowoczesnego, świadomego swych celów społeczeństwa – zdolnego do walki i do budowania.
Z Poznania, gdzie 27 grudnia 1918 roku padły pierwsze strzały, powstańcze walki szybko
rozprzestrzeniły się na całą Wielkopolskę, Ziemię Lubuską i obecne województwo Kujawsko-
Pomorskie.
Bezpośredni udział wzięło w nich około 16 procent Wielkopolan, a pozostali dbali o zaopatrzenie
walczących, żywili ich i przekazywali pieniądze na broń.
Niektóre miasta i wsie powstańcy zajmowali niemal bez rozlewu krwi, o inne toczyli zaciekłe walki – o
każdy dom, posterunek policji, stację kolejową.
W historii powstańczych zmagań szczególnie zapisały się walki właśnie z tego pierwszego okresu: o
Szubin (który zdobywano kilka razy), Rynarzewo, gdzie Polacy odbili pociąg pancerny, o Chodzież,
Inowrocław, bitwy w okolicach Zdziechowej, o Zbąszyń, Kopanicę, pod Osieczną, czy na południu
Wielkopolski o Ligotę.
Najbardziej brawurową akcją, która miała ogromne znaczenie nie tylko dla losów Powstania
Wielkopolskiego, ale również całej budującej swe podstawy II Rzeczypospolitej, było zdobycie lotniska
na Ławicy, wraz z 70 gotowymi do działań samolotami.
A w hangarach stacjonujących niegdyś w Poznaniu zeppelinów, po wyparciu Niemców, znaleziono
zakonserwowane części, z których można było złożyć około 300 samolotów.
Wartość tej zdobyczy oceniana była na około 200 milionów ówczesnych marek i uznana przez
historyków za największy łup wojskowy w dziejach polskiego oręża.
W pierwszych powstańczych dniach więcej było jednak w tym pospolitym, powstańczym ruszeniu
zapału i odwagi, niż organizacji. Zapewne trudno byłoby tak dalej walczyć. Szczególnie, że po
pierwszym zaskoczeniu, Niemcy przystąpili do kontrnatarcia, angażując znaczące siły i ciężki sprzęt.
Jednak pod wodzą generała Józefa Dowbora Muśnickiego, który przyjechał do Poznania 8 stycznia
1919 roku, powstańcy zaczęli szybko organizować się, stając się regularną i dzięki ofiarności
społeczeństwa Wielkopolski, doskonale wyposażoną armią.
Po przyjęciu dowództwa nad wojskiem powstańczym przez Józefa Dowbora Muśnickiego najcięższe
walki toczyły się między innymi o Kąkolewo, Nowe Kramsko, Rawicz, Babimost, Kargową, pod
Łabiszynkiem i Kcynią.
Prowadzone w tak wielkim rozproszeniu działania wymagały doskonałej łączności, koordynacji i
szybkiego reagowania.
Wielkopolanie, kierowani zarówno przez doświadczonych dowódców, jak również młodych oficerów,
kształconych na przyspieszonych kursach, sprostali tym wyzwaniom, wypierając Niemców z polskiej
ziemi.
To zwycięstwo okupiono jednak ponad 2 tysiącami zabitych i kilkoma tysiącami rannych.
Armia Wielkopolska, która pod koniec powstańczych walk liczyła około 130 tysięcy osób, stawiana
była za wzór i stała się chlubą II Rzeczypospolitej, przyczyniając się znacząco do zwycięstwa w wojnie
polsko-bolszewickiej.
Szanowni Państwo
Wielkopolscy Powstańcy nie tylko przynieśli tym ziemiom wolność.
Pozostawili nam przesłanie.
Pokazali nam, jak ważna jest wolność i ile człowiek jest w stanie dla niej poświęcić.
I nigdy nie wolno nam o tym zapomnieć !
Szanowni Państwo
Bardzo dziękuję wszystkim, którzy są dziś z nami, aby oddać hołd naszym bohaterskim przodkom i
przypomnieć ich czyny. wierzę, że tę szczególną sztafetę pamięci kontynuować będą kolejne
pokolenia, rozumiejąc jej siłę i znaczenie.
Pamiętamy i pamiętać będziemy.