Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 - Powstanie Wielkopolskie

„Jesteśmy przekonani, że wielu Polaków, nie tylko potomków powstańców, chciałoby mieć swój wkład w budowę muzeum upamiętniającego tak znaczącą część historii naszej Ojczyzny. Sądzimy, że będzie to unikalna pamiątka z czasu, gdy rodzi się okazały gmach, w którym już niedługo w nowoczesny sposób będziemy opowiadać historię, z której jesteśmy dumni i która zbudowała naszą tożsamość” – mówił marszałek Marek Woźniak 23 kwietnia br. podczas prezentacji cegiełek na budowę nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.

Cegiełki wyprodukowane zostały w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Dostępne są w czterech nominałach 100, 200, 500 oraz 1000 złotych, a na każdej z nich umieszczono inny wizerunek. Są to odpowiednio – 1. Pułk Strzelców Wielkopolskich, generał Stanisław Taczak, generał Józef Dowbor Muśnicki, a także Ignacy Jan Paderewski.

Obecnie Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 będące instytucją kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego mieści się w Odwachu na Starym Rynku w Poznaniu. Gmach ten wzniesiono w 1787 roku z inicjatywy starosty generalnego wielkopolskiego Kazimierza Raczyńskiego, prawdopodobnie według projektu architekta królewskiego Jana Chrystiana Kamsetzera. Niestety, podczas walk o Poznań (styczeń-luty 1945) budynek został niemal doszczętnie zniszczony. W latach 1949-1951 odbudowano go według projektu Andrzeja Holasa. Przez kilka lat mieściła się w nim Państwowa Średnia Szkoła Baletowa oraz Państwowa Szkoła Instruktorów Teatru Ochotniczego, po czym w 1957 roku w Odwachu ulokowano Biuro Wystaw Artystycznych. W 1962 roku w budynku otwarto Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka, przemianowane w 1991 roku na Wielkopolskie Muzeum Historyczne w Poznaniu, a następnie w 1997 roku na Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu (obecnie WMN).

Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 będące jednym z pięciu oddziałów Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości (WMN), działalność rozpoczęło 18 grudnia 2001 roku. Od 15 grudnia 2017 roku na dwóch kondygnacjach Odwachu prezentowana jest nowa wystawa stała poświęcona wielkopolskim drogom do niepodległości. Ekspozycja powstała z okazji przypadającej w grudniu 2018 roku setnej rocznicy wybuchu zwycięskiego zrywu. Wystawa obejmuje m.in. udział Wielkopolan w powstaniach w latach 1794 – 1864, pracę organiczną, I wojnę światową, powstanie wielkopolskie oraz dwudziestolecie międzywojenne. Ekspozycja stała została wyróżniona w konkursach na Wydarzenie Muzealne Roku Izabella 2017 oraz na Wydarzenie Historyczne Roku 2017. W Muzeum prezentowane są również wystawy czasowe.

Pomimo niezwykle interesującej ekspozycji, placówka dysponuje niestety mocno ograniczoną powierzchnią wystawową. W grudniu 2018 roku, sto lat po wybuchu grudniowego zrywu, Wielkopolskie Muzeum Niepodległości ogłosiło konkurs na projekt nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919 roku. Do udziału w nim zakwalifikowano 56 zespołów architektonicznych, spośród których do ostatniego etapu przeszło 6 pracowni. Wygrał projekt autorstwa firmy WXCA z Warszawy, która zaproponowała cztery oddzielne budynki połączone częścią podziemną. Między nimi znajdować się będzie plac – miejsce spotkań, koncernów, wydarzeń kulturalnych. Łączna powierzchnia użytkowa nowej siedziby wyniesie 10.000 m², z czego około 3.000 m² przeznaczone będzie na ekspozycję stałą. Jest to największa inwestycja muzealna realizowana w Wielkopolsce.

19 grudnia 2023 roku podpisano umowę z generalnym wykonawcą nowego gmachu muzeum – firmą Adamietz sp. z o.o. ze Strzelec Opolskich, a dwa miesiące później w 105. rocznicę rozejmu w Trewirze (16 lutego 2024 roku) wmurowano kamień węgielny. Prace budowlane rozpoczęto od rozbiórek istniejących obiektów, po czym przystąpiono do wykonania palowania, a następnie ścian szczelinowych i pogłębienia wykopu. Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęto układanie płyty fundamentowej, a na początku 2025 roku zaczęła powstawać konstrukcja pomieszczeń części podziemnej. Zakończenie głównych prac budowalnych przewidziane jest do końca 2026 roku.

Z kolei konkurs na opracowanie koncepcji plastyczno-przestrzennej wystawy stałej muzeum wygrała firma Trias AVI Sp. z o.o. z Warszawy. W połowie bieżącego roku przewidziane jest ogłoszenie przetargu na realizację ekspozycji, a testowe uruchomienie zaplanowano na połowę 2027 roku.

Michał Dachtera

Zdjęcia:

Na pierwszym zdjęciu: Obecna siedziba Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w budynku Odwachu na Starym Rynku w Poznaniu, fot. Michał Dachtera.

Na drugim zdjęciu: fragment ekspozycji w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na trzecim zdjęciu: fragment ekspozycji w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na czwartym zdjęciu: fragment ekspozycji w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na piątym zdjęciu: fragment ekspozycji w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na szóstym zdjęciu: fragment ekspozycji w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na siódmym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Ma ósmym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na dziewiątym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości .

Na dziesiątym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na jedenastym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na dwunastym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na trzynastym zdjęciu: Wizualizacja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości .

Na czternastym zdjęciu: Nowe logo Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na piętnastym zdjęciu: uroczystość wmurowania kamienia węgielnego – historycznej brukowej kostki pozyskanej z ulicy Ratajczaka w Poznaniu, gdzie padły pierwsze strzały Powstania Wielkopolskiego. Na zdjęciu Marek Woźniak Marszałek Województwa Wielkopolskiego w towarzystwie rekonstruktorów w mundurach powstańczych, fot. UMWW.

Na szesnastym zdjęciu: Marek Woźniak, Marszałek Województwa Wielkopolskiego i Przemysław Terlecki, Dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości prezentują podpisany akt erekcyjny w związku z budową nowego Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Poznaniu, fot. UMWW.

Na siedemnastym zdjęciu: cegiełka na budowę nowego Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, materiały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Na osiemnastym zdjęciu: Marek Woźniak, Marszałek Województwa Wielkopolskiego prezentuje jedną z cegiełek, z której dochód zostanie przeznaczony na budowę Muzeum Powstania Wielkopolskiego, fot. UMWW.