Najmłodsi Powstańcy Wielkopolscy - Powstanie Wielkopolskie

Skauting – ruch, za pośrednictwem którego młodzi ludzie brali udział w Powstaniu Wielkopolskim, dotarł na ziemie polskie w 1909 roku. W pierwotnym zamyśle miał być ruchem dobrowolnym, apolitycznym ruchem wychowawczym dla młodzieży. Lecz młodzi Polacy, przeniknięci hasłami niepodległościowymi, łaknęli organizacji, dzięki której będą mogli realizować swoje marzenia. A takie możliwości dawał im właśnie skauting.      

SKAUTING W WIELKOPOLSCE

Pierwsze drużyny zaczęły powstawać w ramach struktur działających już organizacji. W 1911 roku na oficjalnej naradzie podjęto decyzję o utworzeniu ogólnopolskiego skautingu. Rok później w kontekście ruchu skautowego zaczęto używać również sformułowania harcerz. W Poznaniu do końca 1913 roku działały już dwa ośrodki harcerskie – hufiec „Piast” i hufiec „Zorza”.  Bazą dla powstawania nowych drużyn skautowych było Towarzystwo Tomasza Zana. W ich skład wchodzili uczniowie renomowanych poznańskich gimnazjów. Tworzono także drużyny żeńskie, do których należały przede wszystkim uczennice szkół średnich.  Warto podkreślić, że młodzież wielkopolska przeważnie należała do kilku organizacji. Lecz skauting był dla nich swoistą próbą przed przyjęciem do Towarzystwa Tomasza Zana. Młodzi ludzie udzielali się wszędzie, gdzie mogli zdobyć doświadczenie w  przygotowaniu do walki z zaborcą. W początkach skautingu w zaborze pruskim, władze niemieckie próbowały sprawować kontrolę nad tworzącymi się drużynami.  Gdy uznano ich działania za niebezpieczne dla państwa niemieckiego, zaczęto wprowadzać restrykcje. Nie zdołano jednak powstrzymać młodzieży, która brała udział w aktywnościach terenowych, mających przygotować ją m.in. do walki w polu. Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta byli poddawani szkoleniom wojskowym oraz uczono ich taktyki wojskowej.

Harcerstwo miało swym zasięgiem objąć jak najszersze kręgi społeczne, jak największą liczbę młodzieży i dzieci. W Wielkopolsce do skautingu przystępowała starsza młodzież, niż w zaborze austriackim czy rosyjskim. Były to osoby, które wywodziły się z rodzin rzemieślniczych i robotniczych. Ich rodzice byli kupcami, rzemieślnikami, robotnikami i często również urzędnikami. Bardzo często, w większych miejscowościach, członkami drużyn stawały się niejednokrotnie  dzieci, uczęszczające do gimnazjów.

WYBUCH POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO

Wielką rolę w początkach Powstania Wielkopolskiego  odegrała młodzież zrzeszona m.in. w organizacjach skautowych. Młodzi ludzie byli zwolennikami radykalnych działań.
Wybuch Powstania Wielkopolskiego związany, był z przyjazdem Ignacego Paderewskiego do Poznania, oraz niemieckimi prowokacjami, które stawały się coraz częstsze. W piątek, 27 grudnia 1918 roku, w południe 12 tysięcy dzieci pod opieką Straży Ludowej przedefilowało z pieśnią na ustach przed oknami Państwa Paderewskich i Anglików. W czasie pierwszej fazy zrywu z rąk Niemców udało się odbić niemal całą Wielkopolskę. W drugiej fazie, pod dowództwem gen. Dowbora-Muśnickiego, walczono o utrzymanie pozycji, a ochotnicze siły powstańcze zaczęły przekształcać się w regularną Armię Wielkopolską. Pierwszą zorganizowaną jednostką była dowodzona przez Wincentego Wierzejewskiego Kompania Skautowa, czyli zalążek 1. Pułku Strzelców Wielkopolskich.  W jej skład wchodzili młodzi chłopcy, którzy przed wybuchem powstania należeli do drużyn harcerskich. Byli to ludzie o wysokim poziomie inteligencji, moralności, szerokich horyzontach i głębokim poczuciu patriotyzmu. Kompania liczyła około 200 skautów oraz członków Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego. Jednym z największych sukcesów, który odniosła było zdobycie 28 grudnia 1918 Fortu Grolmana i znajdujących się w nim magazynów wojskowych. Odgrywała znaczącą rolę w ochronie zdobytych obiektów np. terenów dworca kolejowego w Poznaniu.

MŁODZI W WALCE O WOLNOŚĆ

Harcerze znajdujący się pod dowództwem Wierzejskiego mieli przeważnie od 14 do 18 lat.  Jednak w powstańczej w walce o wolność brali udział i młodsi „żołnierze”. Jednym z nich był Stanisław Bączkowski – 12-latek, walczący o wyzwolenie okolic Ryczywołu. Jego przełożonym był Maksymilian Benek. Roman Piliński, 15-letni młodzieniec, należał do 1. Kompanii Wywiadowczej pod dowództwem Kąkolewskiego. Uczestniczył w zdobywaniu koszarów przy ul. Solnej, koszarów artylerii na Sołaczu oraz poznańskiej Cytadeli. W nocy z 5 na 6 stycznia brał również udział w zdobywaniu koszarów i lotniska na Ławicy, a oprócz tego w rozbrajaniu powracających z frontu Niemców na Dworcu Głównym.  Szczepan Dziekan – 16-latek wraz z bratem walczyli w bitwie o Chodzież. Przykładów młodzieży, która nie ukończyła 18 roku życia, a brała udział w powstaniu można mnożyć. Warto podkreślić, że w zrywie udział brało niemal całe społeczeństwo, niezależnie od wieku i statusu społecznego. Młodzi, ramię w ramię, szli do walki wraz ze swoimi ojcami i nierzadko… dziadkami.

Młodzi Powstańcy, czyli niepełnoletni uczestnicy Powstania Wielkopolskiego stali się inspiracją tegorocznej ekspozycji na budynku Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego przy
al. Niepodległości 34. Cztery wielkoformatowe fotografie tworzące wystawę DZIECI w POWSTANIU można zobaczyć w dniach 6 grudnia –  16 lutego 2021 roku.