Uniwersytet Poznański - Powstanie Wielkopolskie

UNIWERSYTET POZNAŃSKI

Poznań w czasach zaborów nie był miastem uniwersyteckim. Prusacy nie zamierzali tworzyć tu ośrodka naukowego, obawiając się, że uniwersytet stanie się ośrodkiem polskości. Zaborcy robili wszystko, aby utrudnić napływ polskiej inteligencji do Poznania.  Namiastką wyższego szkolnictwa były odczyty oraz wykłady otwarte organizowane w Pałacu Działyńskich, a także działalność Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Zmiany zaczęły następować na początku XX wieku. Prusacy zapragnęli stworzyć z Poznania miasto rezydencjalne dla cesarza. Zatem w 1905 roku rozpoczęto budowę pałacu dla ostatniego cesarza niemieckiego i króla Prus – Wilhelma II. Prace zakończono w 1910 roku. Aby podnieść rangę miasta  w 1903 roku założono Akademię Królewską. Uczelnia jednak nie miała pełnych praw szkoły wyższej. Jej absolwenci nie zyskiwali tytułów naukowych. Akademia pełniła bardziej funkcje dokształcające. Poziom nauczanie nie był wysoki,  dlatego nie cieszyła się ona dobrą renomą.

Kiedy w 1918 roku Cesarstwo Niemieckie przegrało wojnę, Polacy w Prowincji Poznańskiej, przygotowywali się do wyzwolenia i połączenia z Polską. Jednym z głównych zadań, jakie stanęło przed nimi było utworzenie uniwersytetu. Inicjatywę, w tej ważnej kwestii, podjął Heliodor Święcicki, który od 1915 roku piastował stanowisko prezesa Poznańskiego Towarzystwa Nauk. Kiedy Poznań jeszcze formalnie należał do Niemiec, doktor Święcicki pamiętnego dnia – 11 listopada 1918 roku powołał do życia tzw. Komisję Organizacyjną Uniwersytetu Poznańskiego. W skład komisji weszli: doc. Józef Kostrzewski – archeolog, ks. dr Stanisław Kozierowski – historyk i onomasta (znawca nazw osobowych i geograficznych) oraz doc. Michał Sobeski – filozof.

W grudniu 1918 roku Komisja Uniwersytecka otrzymała poparcie Sejmu Dzielnicowego i Naczelnej Rady Ludowej dla idei stworzenia uniwersytetu w Poznaniu. Również polski rząd wyraził zgodę, mimo że status Wielkopolski nie był jeszcze prawnie uregulowany. 27 grudnia rozpoczęło się Powstanie Wielkopolskie, a ostateczne rozstrzygnięcie losów ziem zaboru pruskiego miała przynieść konferencja pokojowa.

30 stycznia 1919 roku Komisariat Naczelnej Rady Ludowej powołał do życia Wydział Filozoficzny. Jedynym problemem stawał się brak kadry naukowej. Trzeba było zachęcić potencjalnych wykładowców do osiedlania się w Poznaniu. Większość kadry stanowili profesorowie, którzy wcześniej wykładali w Warszawie, Krakowie czy Lwowie. Siedzibą uczelni stał się budynek dawnej Akademii Królewskiej (obecnie Collegium Minus UAM), Zamek Cesarski oraz gmach Komisji Kolonizacyjnej (obecnie Collegium Maius). Uczelnia posiadała również swoją bibliotekę. 18 kwietnia 1919 roku, Komisariat Naczelnej Rady Ludowej przemianował Bibliotekę Cesarza Wilhelma I (obecnie ul. Ratajczaka) na Bibliotekę Uniwersytecką. Przejęcie budynku nastąpiło 30 czerwca 1919 roku, a oficjalne otwarcie 1 października tego samego roku. Jak na ironię, budynki, które miały podkreślać niemieckość Poznania, zaczęły służyć polskiej nauce.