Zdziechowa, dwór
30-31 grudnia 1918: Powstańcy biorą do niewoli 400 niemieckich żołnierzy pod Zdziechową
W bitwie pod Zdziechową powstańcy pokonali oddziały pruskie, dzięki czemu udało się udaremnić Niemcom plany odbicia Gniezna z rąk polskich. Nie było to łatwe zwycięstwo, zwłaszcza że Niemcy zgromadzili w Zdziechowie bardzo duże siły. Jak podaje Wikipedia: „Wieczorem 29 grudnia Niemcy, w ramach koncentracji sił w okolicach Gniezna, podciągnęli do oddalonej od tego miasta o 8 km Zdziechowej siły piechoty z Bydgoszczy (400 ludzi), a także (następnego dnia) kawalerię (jeden oddział), baterię artylerii polowej i ciężkie karabiny maszynowe (łącznie ciężkich i lekkich karabinów maszynowych było ponad 30). Oddziałami tymi dowodził podpułkownik w towarzystwie 26 oficerów. Żołnierze zajęli zabudowania dworskie i szkołę w Zdziechowej, z wyjątkiem artylerii, która stanęła pod Mącznikami”.
Powstańcy dość łatwo rozbroili niemieckie patrole na skraju wsi, a potem uderzyli na szkołę, w której broniło się około 50 żołnierzy pruskich. Gmach otoczono, obrzucono granatami, w efekcie czego Niemcy się poddali. Szybko też opanowano całą wieś, jednak główne siły niemieckie stacjonowały w zabudowaniach dworu rodziny Wendorffów w Zdziechowie. Dwór bronił się zaciekle i jego oporu nie udało się tego dnia złamać. Mimo to powstańcy uznali, że sprawy mają się dobrze i część z nich wróciła – zabierając 50 jeńców niemieckich ze szkoły – do Gniezna i Poznania.
„Tymczasem sytuacja powstańców znajdujących się pod Ździechową była tak trudna, że skłoniła ich do podjęcia pertraktacji. Niemcy, którzy ponieśli znaczne straty, a przy tym nie znali położenia powstańców, chętnie się do nich przychylili. Rozmowy zakończyły się 31 grudnia. Do całkowitego rozbrojenia wojsk niemieckich przyczyniło się nadejście rankiem tego dnia pod Zdziechową oddziałów powstańczych z Wrześni, Witkowa i Trzemeszna. Ponieważ Niemcy na ich widok otworzyli ogień, podczas którego poległ jeden Polak, powstańcy przerwali wszelkie pertraktacje i zażądali natychmiastowego złożenia broni. Po agitacji przeprowadzonej wśród niemieckich żołnierzy przez prowadzących pertraktacje Polaków, mimo oporów oficerów, zeszli oni ze stanowisk i oddali broń. W ten sposób wzięto do niewoli całą załogę, liczącą ok. 350 żołnierzy i oficerów” – opisuje Benon Miśkiewicz [cyt. za: A. Czubiński, Z. Grot, B. Miśkiewicz, Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów, Warszawa – Poznań 1983, s. 207-208].