Na froncie zachodnim Powstania Wielkopolskiego - Powstanie Wielkopolskie

Począwszy od pierwszych chwil wybuchu Powstania Wielkopolskiego w grudniu 1918 roku do jego rozszerzenia praktycznie na cały obszar historycznej Wielkopolski w styczniu 1919 roku powstańcom przyświecał jeden nadrzędny cel – osiągnięcia granic przedrozbiorowych i wyzwolenia terenów zamieszkałych etnicznie przez Polaków. Nie wszędzie się to jednak udało. Jednymi z takich miejsc są tereny położone na zachodnim brzegu Obry.

Głównym celem stawianym przed siłami powstańczymi w tym regionie było wyzwolenie Zbąszynia, stanowiącego ważny węzeł kolejowy na magistrali do Berlina. Niestety, napotkano tutaj twardy i skoordynowany opór Niemców (Grenzschutzu), szczególnie w rejonie stacji kolejowej. Tak silne oddziały nie pojawiły się w tej okolicy przypadkowo – w pobliskiej Dąbrówce nadal funkcjonowały potężne magazyny armijne (tzw. Depot), których same jednostki wartownicze, dysponując nieograniczoną ilościowo amunicją, przewyższały uzbrojeniem kompanie powstańcze.  Podczas walk przyłączył się do nich również niemiecki pociąg pancerny, który nadjechał od strony Zielonej Góry. Powstańcom nie pomogła nawet bohaterska postawa kolejarza, który tak ustawił wagony na zbąszyńskiej stacji, aby ułatwić „sprytnie niewidzialne” podejście Polakom. Zbąszynia ostatecznie nie udało się zdobyć.

Na podobnie silny opór napotkano w okolicach Babimostu. Tam z kolei powstanie coraz bardziej wchodziło w tereny zamieszkałe – w znacznej mierze – przez  ludność niemiecką. Pomimo walk toczonych pod Nowym Kramskiem, Nową Wsią Zbąską czy Grójcem Wielkim nie udało się trwale rozciągnąć powstania na miejscowości zachodniego brzegu Obry. Dodatkowo, żołnierze przez cały czas narażeni byli na niemieckie kontrataki. Niestety,  podczas jednego z nich utracono Babimost i Kargowę.

Walki w tych okolicach trwały aż do wejścia w życie postanowień zawieszenia broni z Trewiru (16 luty  1919 r.), ale nadal było niespokojnie. Jeszcze 20 maja 1919 roku nad Obrzańskim Kanałem Północnym w rejonie Kopanicy zginęła podczas przeprowadzania polskiego lekarza łączniczka Anna Sewohl.

Na pierwszym zdjęciu: Najstarsze budynki stacji kolejowej w Zbąszyniu [dane lokalizacji geograficznej: 52.262028490611684, 15.895443700000001]; to je próbowali zdobyć powstańcy z kompanii jarocińskiej i batalionu śremskiego na początku stycznia 1919 roku, ale spotkali się z silnym oporem niemieckiego Grenzschutzu. Fot. M. Budnik, 2022.

Na drugim zdjęciu: Polegli w walkach o Nową Wieś Zbąską pochowani są na tamtejszym cmentarzu [dane lokalizacji geograficznej: 52.200430379528164, 15.885856686163953]; pomnik z 1927 roku z i zbiorowe mogiły niedawno odnowiono. Fot. M. Budnik, 2022.

Na trzecim zdjęciu: Most na rzece Obrze w Nowej Wsi Zbąskiej [dane lokalizacji geograficznej: 52.1982268599744, 15.889581998623662], który przekroczyła kompania grodziska i bukowska w 1919 roku. Fot. M. Budnik, 2022.

Na czwartym zdjęciu: Nasyp nieistniejącej linii kolejowej Zbąszyń – Babimost na wysokości m. Nądnia; w tym miejscu oddziały niemieckie atakowały powstańców przy wsparciu pociągu pancernego. Fot. M. Budnik, 2022.